Paper: Houdbare ouderenzorg

Recent deelde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) een working paper over houdbare ouderenzorg. Een onderwerp wat volgens ons erg interessant is. In deze working paper schrijven ze over diverse onderwerpen die een rol spelen binnen de ouderenzorg. Denk daarbij aan de betaalbaarheid, goed opgeleid personeel en het draagvlak in de samenleving. In dit artikel delen wij de hoofdlijnen van de working paper. Onderaan het artikel vind je de link waar je de gehele paper kunt downloaden.

Onderzoek houdbare ouderenzorg

Dit onderzoek is een combinatie tussen literatuur- en documentonderzoek en interviews met experts. De interviews vonden plaats met experts op dit gebied uit Denemarken, Duitsland, Engeland en Japan. De ervaringen uit de andere landen zijn in kaart gebracht, om daaruit lessen te trekken voor Nederland. De landen zijn gekozen omdat deze vergelijkbare uitdagingen kennen, zoals personeelstekorten en vergrijzing.

De onderzoekers verstaan onder de houdbare ouderenzorg zowel de intramurale als extramurale ouderenzorg. Er is in gekeken naar drie dimensies; de personeelstekorten in de zorg (personele houdbaarheid), de betaalbaarheid van de zorg (financiële houdbaarheid) en het draagvlak in de samenleving (maatschappelijke houdbaarheid).

Financiële houdbaarheid

Over het algemeen valt op dat beleid zich voornamelijk focust op het beperken van de groei van de zorgvraag, in plaats van kosten te verminderen. Daarbij makende landen soms opvallende keuzes. Zo variëren veel landen met de zorgpremie. Dit gebeurt op basis van kenmerken die niet inkomen gerelateerd, maar persoon gerelateerd zijn (Duitsland en Japan). Daarnaast wordt steeds vaker de budgettaire kaasschaaf ingezet om kosten van verpleeghuiszorg te beheersen (Denemarken, Engeland).

Ook wordt er een grote rol toegekend aan systemen van indicatiestelling en het opleggen van restricties, om de toegang tot langdurige zorg te beperken. Daarbij wordt in alle landen het langer thuis wonen gestimuleerd. In Duitsland wordt de intensieve verpleeghuiszorg zelfs afgeschaald middels revalidatie. Ten vierde wordt er steeds meer ingezet op inkomensafhankelijke eigen bijdragen (alle landen). Tot slot wordt in alle vier de landen ingezet op meer marktwerking, privatisering en competitie om de ouderenzorg betaalbaar te houden.

Houdbaarheid van kwaliteit en personeel

Op dit onderwerp zijn er vijf thema’s waarin de landen verschillende beleidskeuzes maken.

1. Toegankelijkheid
2. Verbinden van zorg en welzijn
3. Samenhang tussen formele en informele zorg
4. Beweging tussen centralisatie en decentralisatie
5. Kwaliteitsverantwoording

Het is een permanente zoektocht binnen alle landen, om de zorg toegankelijk te maken en houden binnen de kaders. Japan koos vrij recent om meer intramurale zorg in te zetten. Zo willen ze de kwaliteit van zorg en de kwaliteit van leven verbeteren. Echter werd er al snel tegen de financiële grenzen aangelopen.

Als er gekeken wordt naar langer thuis wonen, wordt benadrukt dat dit meer medische en sociale ondersteuning mogelijk maakt, door professionals en mantelzorgers. “Dit is een manier om meer aandacht aan het welzijn van ouderen te geven. Maar: “Langer thuis betekent niet per definitie minder zorg, maar het blijkt een uitdaging om het langer thuis blijven goed te organiseren.”

Informele zorg is niet toereikend, de landen gaan hier verschillend mee om. Duitsland zet bijvoorbeeld in op het inzetten van arbeidsmigranten.

Maatschappelijke houdbaarheid

Ook al verschillen de beleidskeuzes en contexten binnen de vier landen, de thema’s die terugkeren in het debat zijn wederom vergelijkbaar.

1. Verhouding tussen eigen bijdrage en publieke middelen;
2. Verschuiving van formele en intramurale zorg naar informele zorg en zorg in gemeenschap;
3. Personeelstekorten in de langdurige ouderenzorg.

Bij dit onderwerp komt het belang van een langetermijnvisie, met ruimte voor aanpassingen goed naar voren. Hierin zijn het vormen van duurzame coalities, het aansluiten bij de normatieve en culturele kaders in het land en het erkennen van en open zijn over de complexiteit van het vraagstuk ook belangrijk.

Meer personeel aantrekken binnen de ouderenzorg? Bureau Zorgmarketing helpt je verder! Neem deel aan onze Masterclass Arbeidsmarktcommunicatie of neem contact met ons op en ontdek hoe we jouw zorginstelling kunnen helpen.

Conclusies houdbare ouderenzorg

Hoe gaat het in de onderzochte landen? Er wordt in Engeland (liberaal langdurig zorgsysteem) sterk ingezet op lage publieke kosten en eigen verantwoordelijkheid. Dit draagt bij aan de financiële houdbaarheid, maar er wordt ook ingeleverd op kwaliteit en maatschappelijke houdbaarheid. In landen als Duitsland en Japan, met een corporatistisch langdurig zorgsysteem, lijkt de kwaliteit sterk gewaarborgd. Alleen verdwijnen de financiële en personele houdbaarheid meer naar de achtergrond. Het voordeel van een sociaaldemocratisch langdurig zorgsysteem is dat de toegankelijkheid gewaarborgd wordt en het aantrekkelijker maakt om te investeren in preventie. Hier is de druk op collectieve middelen echter hoog.

Uit het onderzoek blijkt dus, dat er geen pasklare antwoorden zijn. Het algemene beeld is dat alle landen continu op zoek zijn naar een balans tussen de betaalbaarheid, solidariteit, kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg en het maatschappelijk draagvlak hiervoor. Deze zoektocht heeft volgens de onderzoekers te maken met het feit dat het om een zogenoemd ‘wicked problem‘ gaat. De literatuur wijst er ook op dat dit type problemen ‘onoplosbaar’ is. Reflectie is daarom erg belangrijk, zowel op het probleem als de oplossing.

Zes aandachtspunten voor beleidsmakers

1. “De hogere collectieve lasten van de Nederlandse ouderenzorg lijken vooral te worden veroorzaakt door de inzet van meer intramurale zorg, meer universele voorzieningen en lagere eigen bijdragen;
2. Een heldere langetermijnvisie vormt een belangrijke basis voor duurzame beleidsaanpassingen en veranderingen;
3. Tegelijkertijd creëert een incrementele introductie van aanpassingen ruimte voor (het behoud van) een breed maatschappelijk draagvlak;
4. Het vormen van duurzame coalities is belangrijk;
5. Evenals het actief zoeken naar continue aansluiting bij normatieve en culturele kaders via een brede maatschappelijke dialoog;
6. Het benadrukken van de complexiteit doordat meerdere grote maatschappelijke vraagstukken samenkomen bij een visie op de ouderenzorg – eenduidige oplossingen zijn niet voor handen en zijn dat ook in de toekomst niet.

BRON: Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Download hier ook de gehele working paper ‘Houdbare Ouderenzorg’.

Meer nieuws en informatie over de zorg en zorgmarketing? Lees ook onze andere blogs!